Powszechny i bezpłatny dostęp do aktualnej wiedzy stanowi jeden z fundamentów funkcjonowania i rozwoju demokratycznego społeczeństwa. Koncepcja otwartego dostępu (Open Access) dotyczy udostępniania w postaci cyfrowej w Internecie publikacji naukowych i wyników badań finansowanych ze środków publicznych w celu umożliwienia bezpłatnego ich wykorzystania przez naukowców, studentów, przedsiębiorców i całe społeczeństwo.
Otwarty dostęp (OD) – Open Access (OA) – to wolny, powszechny i trwały dostęp do cyfrowych dokumentów: treści naukowych oraz edukacyjnych. Każdy użytkownik sieci ma prawo czytać, kopiować, drukować, rozpowszechniać, indeksować, cytować materiały naukowe bez ograniczeń finansowych, prawnych i technicznych, przy zachowaniu praw autorskich.
Pojęcie to, jest ściśle związane z ruchem naukowym „open access” (Open Access Movement), rozwijającym się od lat 90. Ruch ten działa na rzecz budowy nowego otwartego modelu komunikacji naukowej. Głównymi kanałami komunikacyjnymi, za pośrednictwem których dystrybuuje się wiedzę w tym modelu, są czasopisma i repozytoria otwarte. Istnieją także blogi naukowe, e-laboratoria, które stają się nowymi formami komunikacji.
Otwarty dostęp do publikacji naukowych i otwarta nauka zyskują coraz większe znaczenie w kontekście polityki naukowej na świecie. Polityki Otwartego dostępu (open mandate) przyjęło wiele wiodących uniwersytetów, instytucji badawczych oraz podmiotów finansujących badania naukowe.Otwarty dostęp przyczynia się do:
- upowszechniania najnowszej wiedzy w społeczeństwie;
- realizacji misji społecznej odpowiedzialności nauki;
- transparencji i lepszej jakości w nauce, w tym wykrywania plagiatów;
- szybszego tworzenia innowacji w społeczeństwie i gospodarce;
- lepszego wykorzystania publicznych pieniędzy.